Glucosaminesulfaat en chondroitinesulfaat

Als de scharnieren roestig worden en het wekelijks onderhoud in de garage die sportschool heet onvoldoende helpt.

Voedingssupplementen zijn hot. Eigenlijk is dat al best wel lang zo. De pil van Drion is een door de
Nederlandse rechtsgeleerde Huib Drion in 1991 voorgestelde hypothetische pil waarmee een
(hoog)bejaarde die ‘klaar is met leven’ op humane wijze een einde aan zijn of haar leven zou kunnen
maken op een zelfgekozen tijdstip. De inverse pil van Drion in de vorm van een multivitamine
waaraan allerhande voedingssupplementen toegevoegd zijn om allerhande fysieke facetten van het
leven te bevorderen, bestaat al wat langer dan de pil van Drion zelf.

Enkele voorbeeldjes. In de jaren negentig was knoflook van belang voor de bloeddruk. Olijfolie, maisolie en becel gunstig voor het cholesterol vanwege de meervoudig onverzadigde vetzuren. Nu gaat de trend naar chiazaad, superfoods en whey-eiwitten en minder inname van koolhydraten. De populariteit is te danken aan de wereldwijde gezondheidscultus mede gevoed door de toenemende angst voor veroudering en de vermeende rol van voeding die dit proces kan beïnvloeden. En die veroudering toont als een veelkoppig monster vele facetten: kraaiepoten, rimpels, grijs haar, kaal worden, aderverkalking, suikerziekte, dik worden, vergeetachtigheid en ook vermeende slijtage van de gewrichten. Slijtage van de gewrichten blijkt lang niet altijd een ouderdomsziekte maar ook afhankelijk van eerdere ongevallen zoals in de vorm van verdraaiing van de knie of enkel. Over slijtage van de gewrichten en de behandeling ervan ga ik het hebben.

Hoe ziet een gewricht eruit?

Voordat we het over slijtage van een gewricht hebben is het goed eerst te vertellen hoe een gewricht opgebouwd is. Een gewricht is het scharnier waar 2 botten samenkomen en ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. Het contactoppervlak van de beide botstukken bepaalt de manier waarop het gewricht kan bewegen. Zo is de enkel een zadelgewricht en de schouder en de heup een kogelgewricht (figuur 1). De enkel is hierdoor slechts in 2 richtingen te bewegen, terwijl de heup en de schouder in 3 richtingen dat wil zeggen alzijdig te bewegen is. Het gewrichtsoppervlak (uiteinden van beide botstukken) is bekleed met een laagje kraakbeen dat materiaal aanmaakt dat bestaat uit combinaties van suikers en eiwitten (proteoglycanen en glycoproteïnen). Deze combinaties van eiwitten en suikers buiten de kraakbeencellen wordt wel de extracellulaire matrix genoemd. Tevens wordt er een soort van smeerolie aangemaakt door de kraakbeencellen. Deze smeerolie heet hyaluronzuur en beschermt de kraakbeencellen en de extracellulaire matrix tegen afbraak en beschadiging. De kraakbeencellaag met zijn matrix heeft ook de functie van een soort spons. Dat betekent dat als die ingedrukt wordt er vocht uitgeperst wordt en zodra de druk eraf is er weer vocht in opgenomen wordt.

Wat is nu slijtage?

Bij lichte slijtage is het alsof de spons al te vaak uitgeperst is of juist te lang in ongebruikte vorm op het aanrecht is blijven liggen. Een dergelijke spons is minder elastisch en te zacht en zal minder gemakkelijk vocht opnemen. In deze toestand wordt er minder hyaluronzuur en ook minder kraakbeenmatrix (materiaal van proteoglycanen en glycoproteïnen) aangemaakt. Tot zover is het kraakbeen nog prima te repareren door het lichaam zelf: het proces is nog prima omkeerbaar. Dit stadium noemen we graad I “chondropathie” (kraakbeenschade) en de orthopeed herkent dit omdat hij tijdens een kijkoperatie het licht vergeelde kraakbeen teveel kan indrukken met een haakje. Het volgende stadium ontstaat wanneer er scheurtjes tussen de kraakbeencellen vallen doordat de verbindingen tussen de cellen minder van kwaliteit worden en zolang de scheurtjes klein zijn gradeert de orthopeed deze als graad II chondropathie. Als de scheuren zo groot zijn dat je tussendoor op kaal bot kijkt noemen we de kraakbeenschade graad III en als op flinke delen geen kraakbeen waar te nemen is en alleen kaal bot spreken we van graad IV chondropathie. Graad III en IV chondropathie zijn niet meer spontaan omkeerbaar door zelfreparatie van het eigen lichaam.

Wat kunnen we er aan doen?

Het hangt af van de ernst van de slijtage welke behandelingsvorm we kiezen. Bij graad III en focale (plaatselijke) graad IV slijtage kan gekozen worden voor een kraakbeentransplantaties van andere delen van de knie of enkel naar het beschadigde deel of opboren van het slechte kraakbeen, waardoor een vorm van nieuw kraakbeen ontstaat. Hierdoor kan vermindering van pijn en verhoging van de belastbaarheid met minder zwelling optreden. In ergere gevallen met meer dan focale schade en veel stijfheid van het gewricht en veel pijn tijdens normale loop/wandelbelasting is gewrichtsvervangende operatie in de vorm van een kunstheup en knie een mogelijkheid.

In de lichtste vormen, graad I en II, is het versterken van de spieren rond het gewricht met oefeningen die het gewricht slechts weinig belasten in combinatie met de juiste voedingssupplementen belangrijk. Ook bij de ernstigere vormen blijft deze aanpak van belang maar kan minder effectief blijken.

Over welke voedingssupplementen hebben we het dan?

Er is een keur aan voedingssupplementen op de markt die als capsule of tablet ingenomen kunnen worden. Het natuurlijk voorkomen in het menselijk lichaam maakt dat er eigenlijk weinig tot geen veiligheidsissues zijn bij inname van deze supplementen, behalve bij extreem hoge doseringen.

Voorbeelden van deze supplementen zijn glucosaminesulfaat en chondroitinesulfaat. Moeilijke termen, maar ze zijn als combinatiesupplement gewoon verkrijgbaar in de bekende drogisterijen.

Pijnstillers die tevens werken als ontstekingsremmers, de zogenaamde niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAIDs (“non-steroid anti-inflammatory drugs (medicijnen)”)) zoals ibuprofen, diclofenac en dergelijke, kunnen zeker werkzaam zijn om de pijn te verminderen en de ontstekingsreactie te verminderen. Het nadeel ban NSAIDs is maagdarmbezwaren, beschadiging van de nieren en overgevoeligheid van de luchtwegen en allergieën in sommige gevallen. Verder is het zo dat deze NSAIDs aan het proces van kraakbeenschade behalve de ontstekingsremming weinig doen.

De “European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis and Osteoarthritis” (ESCEO) heeft richtlijnen voor de behandeling van slijtage van de gewrichten laten samenstellen door een panel van deskundigen. In deze richtlijnen nemen glucosaminesulfaat en chondroitinesulfaat een belangrijke rol in als het gaat om vermindering van graad I slijtage van gewrichten. Uit een onderzoek bleek dat slikken van een combinatie van glucosaminesulfaat en chondroitinesulfaat kan leiden tot verbreding van de gewrichtsspleet van de knie op een staande voor-achterwaartse rontgenfoto.

Beide stoffen zijn een bouwstof van de onderdelen van de kraakbeenmatrix. Dit onderzoek was uitgevoerd bij patiënten na operatieve verwijdering van een stukje van de binnenmeniscus. Dit duidt op verbetering van de kwaliteit van het kraakbeen van de knie. In andere grote klinische studies had de combinatie van glucosaminesulfaat en chondroitinesulfaat vermindering van pijn, verhoging van de belastbaarheid en minder ontsteking tot gevolg.